Umową ADR wprowadzono kilka chętnie stosowanych wyłączeń, pozwalających na uproszczony przewóz materiałów niebezpiecznych, choć pod pewnymi warunkami. Zanim omówimy, czym są tytułowe ilości wyłączone, koniecznie trzeba wskazać, czym nie są.
Najczęściej korzystamy z dwóch wyłączeń spod przepisów ADR, które należy stosować zgodnie z innymi zasadami, a mylenie ich z tym wyłączeniem może prowadzić do nieporozumień lub powstawania naruszeń:
- towary niebezpieczne zapakowane w ilościach ograniczonych, tzw. Limited Quantity (LQ) – zasady stosowania są nieco podobne, jednak jest to inne wyłączenie;
- maksymalne ilości przewożone w jednostce transportowej, tzw. 1.1.3.6 – zupełnie inny rodzaj wyłączenia spod przepisów ADR, z którym również warto się zapoznać.
Jak widać nazwa tego wyłączenia może być myląca, ponieważ co do zasady zbiór przepisów, który ułatwia nam przewóz towarów niebezpiecznych, nazywamy wyłączeniem. Tutaj natomiast mamy do czynienia z wyłączeniem, które nazywa się dodatkowo ilościami wyłączonymi, co nie ułatwia sprawy osobom, które poznają te przepisy. Postaramy się to jednak ułatwić.
Powyżej podlinkowaliśmy treści odnoszące się do tych dwóch popularnych wyłączeń, a teraz skupimy się na materiałach w ilościach wyłączonych.
Ilości wyłączone - wymagania ogólne
Wymagania dotyczące towarów niebezpiecznych zapakowanych w ilościach wyłączonych zostały zebrane w dziale 3.5 Umowy ADR. Towary niebezpieczne, które mogą być przewożone jako ilości wyłączone, wskazane są w kolumnie (7b) tabeli A Umowy ADR za pomocą któregoś z następujących kodów alfanumerycznych:
Ponieważ tabela dzieli się na opakowanie wewnętrzne oraz zewnętrzne, wynika stąd bezpośrednio, że przewóz towarów w ilościach wyłączonych jest dopuszczony wyłącznie w tak skonfigurowanych opakowaniach (a jak okaże się dalej, wymaga się także stosowania opakowań pośrednich).
Żeby pokazać, w jaki sposób kody te są przypisane do poszczególnych towarów niebezpiecznych, umieściliśmy poniżej wycinek przytoczonej tabeli A, która zbiera wszystkie numery UN (będące czterocyfrowymi numerami identyfikującymi towary niebezpieczne). W poniższym wycinku interesuje nas skrajnie prawa kolumna (7b) zatytułowana właśnie „Ilości wyłączone”. Znaczenie kodów alfanumerycznych przypisanych danemu materiałowi odpowiada ograniczeniom na opakowanie wewnętrzne oraz opakowanie zewnętrzne zebrane we wcześniej przedstawionej tabeli.
Z powyższego wynika chociażby, że przewóz UN 1777 KWAS FLUOROSULFONOWY jako ilości wyłączone jest niedozwolony ze względu na przypisany mu kod E0. Natomiast przewóz UN 1773 CHLOREK ŻELAZA (III) BEZWODNY może być przewożony w ilościach wyłączonych zgodnie z kodem E1, czyli w opakowaniach wewnętrznych nieprzekraczających 30 gramów oraz opakowaniu zewnętrznym nieprzekraczającym 1000 gramów.
Jeżeli jednak towary niebezpieczne przewożone jako ilości wyłączone, którym przypisano różne kody, zapakowane są razem, to ilość ogólna na opakowanie zewnętrzne powinna być ograniczona do ilości określonej kodem najbardziej restrykcyjnym.
Jak oznakować towary niebezpieczne zapakowane w ilościach wyłączonych?
Korzystając z tego wyłączenia, oznakowaniu podlega tylko opakowanie zewnętrzne każdej sztuki przesyłki. Stosuj znak dla ilości wyłączonych zgodny ze wzorem przedstawionym obok, o wymiarze 100×100 mm. W miejscu * (jednej gwiazdki) powinien być umieszczony numer pierwszej lub pojedynczej nalepki ostrzegawczej wskazany w kolumnie (5) tabeli A. W miejscu ** (dwóch gwiazdek) powinna być umieszczona nazwa nadawcy lub odbiorcy, jeżeli nie jest ona umieszczona w innych miejscach sztuki przesyłki.
Jeśli zamierzamy użyć opakowania zbiorczego, na przykład umieścić tak oznakowane opakowania na palecie zastrzeczowanej w taki sposób, że oznakowanie opakowań nie jest widoczne, należy oznakować taką paletę napisem „OPAKOWANIE ZBIORCZE” oraz umieścić na nim raz jeszcze znak dla ilości wyłączonych. Jeśli taki transport będzie realizowany w całości lub w części za granicą, na takiej palecie musi pojawić się napis „OPAKOWANIE ZBIORCZE” w odpowiednim języku obcym (np. w języku angielskim, tj. „OVERPACK”).
Ograniczenie liczby przewożonych sztuk oraz dokumentacja
Liczba sztuk przesyłek w pojeździe lub kontenerze nie powinna być większa niż 1 000 (tysiąc) co oznacza, że w przypadku najmniej restrykcyjnego z kodów, czyli E1, możliwy jest przewóz maksymalnie 1000 kg materiałów niebezpiecznych (1000 gramów na opakowanie zewnętrzne = 1 kg; 1 kg x 1000 sztuk = 1000 kg). W przypadku pozostałych kodów będzie to odpowiednio mniej.
Jeżeli towarom niebezpiecznym przewożonym w ilościach wyłączonych towarzyszy dokument lub dokumenty (takie jak konosament, lotniczy list przewozowy lub list przewozowy CMR), to powinien zawierać zapis „Towary niebezpieczne w ilościach wyłączonych” oraz wskazanie liczby sztuk przesyłek.
Szczegółowe wymagania
Dobór opakowań
Przede wszystkim opakowania stosowane do tego wyłączenia nie muszą być certyfikowane, czyli dopuszczone do przewozu materiałów niebezpiecznych i posiadające znaki to potwierdzające.
Powinny one natomiast odpowiadać następującym wymaganiom:
- posiadać opakowanie wewnętrzne, a opakowanie wewnętrzne powinno być wykonane z tworzywa sztucznego (o grubości minimalnej ścianek 0,2 mm, jeżeli używane jest do materiałów ciekłych) lub ze szkła, porcelany, kamionki lub metalu, a zamknięcia każdego opakowania wewnętrznego powinny być pewnie zablokowane w miejscu ustawienia za pomocą drutu, taśmy lub innym skutecznym sposobem; każde naczynie mające kołnierz z wytłoczonym gwintem powinno posiadać kołpak uszczelniający. Zamknięcie powinno być odporne na oddziaływanie zawartości;
- każde opakowanie wewnętrzne powinno być bezpiecznie zapakowane w opakowanie pośrednie z materiałem wyściełającym w taki sposób, aby nie nastąpiło jego rozerwanie, przebicie lub nie nastąpił wyciek zawartości.
W odniesieniu do materiałów ciekłych, opakowanie pośrednie lub zewnętrzne powinno zawierać dostateczną ilość materiału absorpcyjnego w celu zaabsorbowania całej zawartości opakowań wewnętrznych. Towary niebezpieczne nie powinny reagować niebezpiecznie z materiałem wyściełającym, materiałem absorpcyjnym i materiałem opakowania ani obniżać integralności lub działania tych materiałów. W razie rozerwania lub wycieku opakowanie powinno przejąć całą zawartość, niezależnie od położenia sztuki przesyłki; - opakowanie pośrednie powinno być bezpiecznie zapakowane w mocne, sztywne opakowanie zewnętrzne (drewniane, tekturowe lub z innego równie mocnego materiału);
- każdy typ sztuki przesyłki powinien zostać przebadany (patrz następny śródtytuł „Badanie opakowań”);
- każda sztuka przesyłki powinna mieć takie rozmiary, aby posiadała dostateczną powierzchnię do naniesienia wszystkich niezbędnych znaków (oznakowanie omówiliśmy we wcześniejszej części tego wpisu); oraz
- dopuszcza się stosowanie opakowań zbiorczych, w których można również umieszczać sztuki przesyłek z towarami niebezpiecznymi lub towary niepodlegające wymaganiom ADR.
Pomijając już powyżej omówione, bardziej szczegółowe wymagania, ilości wyłączone powinny być pakowane z zastosowaniem także tych najbardziej ogólnych zasad, z których zdecydowanie warto wskazać wymagania dotyczące dopuszczalnego stopnia napełnienia opakowań.
Badanie opakowań
Chociaż użyte opakowania nie muszą być certyfikowane, nadawca jest zobowiązany przebadać je we własnym zakresie.
Gotowa sztuka przesyłki, przygotowana jak do przewozu, z opakowaniami wewnętrznymi napełnionymi, co najmniej do 95% ich pojemności dla materiałów stałych lub, co najmniej do 98% dla materiałów ciekłych, powinny wytrzymywać, bez uszkodzenia któregokolwiek opakowania wewnętrznego lub wycieku z niego, oraz bez znaczącego obniżenia jego skuteczności, badania opisane poniżej, co powinno być udokumentowane w odpowiedni sposób:
- zrzut na sztywną, poziomą, niesprężynującą powierzchnię z wysokości 1,8 m:
- jeżeli próbka ma kształt skrzyni, to powinna być zrzucona w każdym z następujących ustawień:
- płasko na dno;
- płasko na pokrywę;
- płasko na najdłuższy bok;
- płasko na najkrótszy bok;
- na naroże.
- jeżeli próbka ma kształt bębna, to powinna być zrzucona w każdym z następujących ustawień:
- po przekątnej przestrzennej bębna na górną krawędź, przy czym środek ciężkości powinien być położony bezpośrednio nad punktem uderzenia;
- po przekątnej przestrzennej bębna na dolną krawędź;
- płasko na bok;
- jeżeli próbka ma kształt skrzyni, to powinna być zrzucona w każdym z następujących ustawień:
- obciążenie stosowane na górną powierzchnię przez 24 godziny, powinno być równoważne masie całkowitej identycznych sztuk przesyłek spiętrzonych na wysokość 3 m (włącznie z tą próbką).
W przypadku prób zrzutów, mogą one być przeprowadzone na różnych sztukach przesyłek o ile są one identyczne. W trakcie testów wolno także napełnić opakowania innymi materiałami niż te rzeczywiście przeznaczone do przewozu za wyjątkiem sytuacji, gdy spowodowałoby to niewiarygodność wyników badań. Powinny być to jednak materiały o takich samych charakterystykach fizycznych (masa, rozmiar cząstek, gęstość względna itd.).
Szkolenie stanowiskowe
Wstęp do działu 3.5 Umowy ADR, odnoszącego się właśnie do towarów niebezpiecznych przewożonych jako ilości wyłączone, bezpośrednio wskazuje na konieczność zapewnienia właściwego szkolenia personelowi, który bierze udział w przygotowaniu, pakowaniu czy załadunku takich materiałów. Co więcej, to samo wymaganie dotyczy także kierowców realizujących przewóz takich materiałów. Nie muszą oni posiadać zaświadczenia ADR po kursie kończącym się egzaminem, ale takie podstawowe szkolenie jest wymagane.
W każdym przypadku szkolenie stanowiskowe musi zostać udokumentowane. Chętnie zajmiemy się przeprowadzeniem takiego szkolenia – zapraszam do niezobowiązującej rozmowy, chociażby przez zakładkę Kontakt.
Zarówno ten wpis jak i wszystkie treści zawarte na niniejszej stronie mają charakter tylko i wyłącznie ogólnoinformacyjny. Nie powinny być rozumiane jako doradztwo.