W tym wpisie
Nalepki ostrzegawcze ADR są kluczowym elementem oznakowania wyróżniającym materiały niebezpieczne w transporcie. Chociaż wydaje się, że temat jest banalny, czasem dochodzi do powstania naruszeń na tym gruncie, które mogą skomplikować nam życie powodując opóźnienia, wstrzymanie przesyłki, dodatkowe koszty czy nałożenie kar, a diabeł często tkwi w szczegółach.
Jakim wymaganiom powinny odpowiadać nalepki ostrzegawcze ADR? Jakie są najczęstsze naruszenia z tym związane? Jak może to wyglądać w transporcie morskim (IMDG Code) i lotniczym (IATA DGR)?
Kilka uwag
Zanim przejdziemy do zasadniczej części wpisu, chcemy zwrócić uwagę na to, co potocznie często nazywa się nalepkami lub oznakowaniem, dzieli się przynajmniej na dwie grupy:
- nalepki ostrzegawcze ADR (lub IMDG CODE czy IATA DGR) – przypisane do poszczególnych klas materiałów niebezpiecznych i związanych z nimi zagrożeń dominujących lub dodatkowych;
- pozostałe znaki ostrzegawcze (handlingowe) – niezwiązane z zagrożeniami wynikającymi z klasy; omówimy je w oddzielnym wpisie, a link do niego pojawi się tutaj.
Wymagania ogólne
Nalepki ostrzegawcze powinny spełniać przepisy podane poniżej oraz odpowiadać wzorom w zakresie koloru, symboli i formatu, podanym w ADR. W transporcie drogowym dopuszcza się również stosowanie odpowiednich wzorów nalepek wymaganych w innych rodzajach transportu, z uwzględnieniem niewielkich różnic, które nie wpływają na zrozumienie znaczenia nalepki. Ta sama zasada dotyczy także transportu morskiego i lotniczego.
Sztuki przesyłek (opakowania)
W przypadku oznakowania materiałów niebezpiecznych w sztukach przesyłek (różnego rodzaju opakowaniach), minimalny wymiar nalepki powinien odpowiadać długości boku 100 mm (czyli 10 cm), zgodnie z wzorem przedstawionym poniżej. Wzór wskazuje nie tylko na kształt, ale także usytuowanie pod kątem 45° (kształt rombu), dlatego nalepki ostrzegawcze ADR powinny być nanoszone na sztuki przesyłek właśnie w takiej pozycji. Dodatkowo nalepki ostrzegawcze powinny być umieszczone na podłożu o kontrastującym kolorze lub otoczone linią przerywaną lub ciągłą.
W odniesieniu do rozmiaru pojawia się jednak wyjątek – ze względu na wielkość sztuki przesyłki wymiary mogą zostać zmniejszone proporcjonalnie, pod warunkiem, że symbole i inne elementy nalepki pozostaną dobrze widoczne. Jeśli jednak rozmiar opakowania pozwala na naniesienie nalepki w pełnym rozmiarze, jest to wymagane.
Kolejnym wyjątkiem są butle dla klasy 2, które ze względu na swój kształt, ustawienie i urządzenia mocujące je podczas przewozu, mogą być zaopatrzone w nalepki określone w niniejszym rozdziale oraz, jeżeli jest wymagany, w znak materiału zagrażającego środowisku, których wymiary zostały zmniejszone zgodnie z wymiarami podanymi w ISO 7225:2005 „Butle do gazu – etykiety ostrzegające”, przeznaczone do umieszczenia na niecylindrycznej części butli (na szyjce). W przypadku butli nalepki ostrzegawcze ADR mogą również na siebie zachodzić w stopniu dopuszczonym w tej samej normie (w przypadku pozostałych opakowań nalepki nie mogą na siebie nachodzić).
Wszystkie nalepki ostrzegawcze powinny być odporne na działanie warunków atmosferycznych, nie wykazując przy tym znaczącej utraty swojej funkcji. Do warunków atmosferycznych należy zaliczyć co najmniej odporność na opady oraz oddziaływanie promieniowania ultrafioletowego.
Cysterny i kontenery (pojazdy)
W przypadku oznakowania pojazdów mamy do czynienia z tzw. dużymi nalepkami ostrzegawczymi, które co do zasady odpowiadają tym samym wzorom, co małe nalepki (za wyjątkiem nalepki 9A dla baterii litowych). Duże nalepki ostrzegawcze ADR powinny mieć kształt kwadratu ustawionego pod kątem 45° (kształt rombu), a minimalne wymiary powinny wynosić 250 mm × 250 mm (do krawędzi nalepki). W Polsce najczęściej spotykamy je nieco większe, w rozmiarze 300 mm x 300 mm, co również jest dopuszczalne (na końcu wpisu umieszczamy link do artykułu o oznakowaniu pojazdów ADR, gdzie omawiamy zasady dotyczące także stosowania dużych nalepek).
W przypadku cystern o pojemności nie większej niż 3 m3 oraz w przypadku kontenerów małych, mogą być użyte nalepki o wymiarze 100 mm x 100 mm. Ten sam wyjątek dotyczy także klas 1 i 7, jeśli ze względu na wielkości i konstrukcję pojazdu nie jest dostępna wystarczająca powierzchnia dla umieszczania wymaganych dużych nalepek ostrzegawczych.
Nadal wszystkie nalepki ostrzegawcze ADR powinny być odporne na działanie warunków atmosferycznych, nie wykazując przy tym znaczącej utraty swojej funkcji. Przykład takiego oddziaływania warunków atmosferycznych w przypadku kontenera-cysterny pokazujemy w dalszej części.
Przykłady prawidłowego zastosowania
Sztuki przesyłek (opakowania)
Przykładem materiałów niebezpiecznych przewożonych w sztukach przesyłek są tzw. big bagi, czyli DPPL elastyczne. W poniższym przypadku nalepka stanowi nieścieralny nadruk, który spełnia wymagania dotyczące minimalnych wymiarów oraz kolorystyki.
Bardziej standardowym przykładem sztuki przesyłki jest kanister zawierający materiały niebezpieczne. W poniższym przypadku, pomimo tego, że mamy do czynienia ze stosunkowo niewielkim opakowaniem (o pojemności 5 L), wymaga się naniesienia nalepki w minimalnym rozmiarze 100 mm x 100 mm (wyjątek pozwalający na zmniejszenie rozmiaru dotyczy sytuacji, w której nalepka nie mieści się na opakowaniu, a w tym wypadku ilość miejsca jest wystarczająca).
Cysterny i kontenery (pojazdy)
W przypadku pojazdów może zdarzyć się, że mamy do czynienia z cysterną, która ze względu na charakter przewozu nigdy nie jest poddawana czyszczeniu. W takiej sytuacji cysterny próżne nieoczyszczone muszą być oznakowane w taki sposób, jakby były napełnione towarem niebezpiecznym. To dlatego w poniższym przypadku zdecydowano się na umieszczenie dużych nalepek ostrzegawczych ADR bezpośrednio na zbiorniku (nie ma potrzeby ich zakrywania lub zdejmowania). Nalepki są w dobrym stanie, solidnie przylegają do pojazdu, a sam pojazd jest utrzymany w sposób, który zapewnia ich czytelność.
Duże nalepki ostrzegawcze ADR często muszą umożliwiać ich zakrycie bądź wymianę, dlatego popularną metodą ich użycia jest naklejenie nalepki na aluminiową tablicę, po czym wsunięcie jej do wcześniej przymocowanej do pojazdu kieszeni. Istotnym elementem jest możliwość zablokowania tablicy z nalepką w taki sposób, by ta nie mogła się wysunąć w sytuacji, w której dojdzie do zmiany pozycji pojazdu (na przykład w wyniku wypadku; „język” blokujący tablice z nalepką jest widoczny na poniższym zdjęciu).
Dopuszczalne są także alternatywne metody montażu wymiennych tablic z nalepkami ostrzegawczymi. W przykładzie przedstawionym poniżej mamy do czynienia z montażem, który powoduje powstanie pewnej ingerencji we wzór nalepki. Nie jest to preferowana metoda montażu, ponieważ istnieje pewne ryzyko podważenia takiej formy oznakowania w trakcie kontroli drogowej. Taka forma montażu może jednak okazać się praktyczna, jeśli z jakiegoś powodu nie ma innej możliwości (przy czym ingerencja we wzór nalepki powinna być minimalna i nie wpływać na jej czytelność). Chociaż naszym zdaniem taki sposób montażu nie jest kategorycznie nieprawidłowy, nie polecamy go.
Nalepki ostrzegawcze ADR niespełniające wymagań
Sztuki przesyłek (opakowania)
W przypadku, gdy opakowanie jest używane wielokrotnie, a nalepki ostrzegawcze ADR podatne są na oddziaływanie promieni słonecznych, może okazać się, że nie wykazują wystarczającej odporności. Najczęściej objawi się to zmienionym lub wyblakłym kolorem, co jednoznacznie będzie oznaczać pojawienie się naruszenia w zakresie prawidłowego oznakowania sztuk przesyłki. Na poniższym zdjęciu widoczna jest blado pomarańczowa nalepka ostrzegawcza, która powinna być czerwona (a ponieważ pomarańczowe nalepki ostrzegawcze ADR zarezerwowane są dla materiałów wybuchowych, takie oznakowanie tym bardziej może skupić na sobie uwagę kontrolującego).
Nalepki powinny być wykonane z materiałów odpornych na wilgoć. Na poniższym zdjęciu dobrze widać różnicę we właściwym doborze nalepek. Pomimo takiego samego oddziaływania deszczu, jedna z nalepek wykazuje się wymaganą wytrzymałością. Pozostałe, chociaż nadal – przynajmniej częściowo – przylegają do opakowania, grożą odklejeniem się, co może doprowadzić do naruszenia w postaci nieprawidłowego oznakowania czy nawet nadania w sposób, który uniemożliwia identyfikację towaru niebezpiecznego.
Cysterny i kontenery (pojazdy)
Duże nalepki ostrzegawcze naklejane bezpośrednio na powierzchnię zbiornika cysterny lub kontenera mogą podlegać wyjątkowo silnym oddziaływaniom. W przedstawionym poniżej przypadku nalepka jest wykonana z folii, która bardzo dobrze znosi wilgotne środowisko czy wręcz zalanie. Niestety ten materiał nie jest odporny na wysokie temperatury wynikające z długotrwałego oddziaływania światła słonecznego, które nagrzewa metalowe poszycie zbiornika. Użyty w tym wypadku klej również łatwo topi się pod wpływem niewielkiego wzrostu temperatury, co powoduje powstanie ryzyka utraty takiej nalepki w trakcie wykonywania przewozu.
Trwałość nalepek w transporcie morskim (IMDG Code)
Przepisami IMDG Code, regulującego transport towarów niebezpiecznych korytarzami morskimi, wymaga się, by nalepki stosowane na opakowaniach był wykonane w taki sposób, by wytrzymały w żądanej pozycji okres 3 miesięcy pełnego zanurzenia pod wodą. To specyficzne wymaganie spełnia norma BS:5609 (link zawierający więcej informacji na końcu wpisu).
Podsumowanie
Dobór nalepek ostrzegawczych jest ważny z punktu widzenia bezpieczeństwa przewozu materiałów niebezpiecznych. Czasem konieczne jest dokonanie zmian w procesach wewnątrz firmy, które mogą obejmować dostawcę oznakowania czy procedurę kontroli już zastosowanych nalepek ADR (chociażby w przypadku pojazdów-cystern).
Zarówno ten wpis jak i wszystkie treści zawarte na niniejszej stronie mają charakter tylko i wyłącznie ogólnoinformacyjny. Nie powinny być rozumiane jako doradztwo.